ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΕΡΩΤΗΣΗ Α
Ο Σαχτούρης επηρεάζεται από το ρεύμα του υπερρεαλισμού, ο οποίος ωθεί την ποίησή του σε χώρους υπερλογικούς και εκφράζεται με ιδεαλιστικές εικόνες, αισθητοποιώντας έτσι τις ιδέες και τα συναισθήματά του, με λεκτική λιτότητα και αυστηρότητα. Στον «Ελεγκτή» παρατηρούμε τρεις υπερρεαλιστικές εικόνες, κυρίαρχες του ποιήματος. Πρώτη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 1-3: «Ένας μπαξές…χιόνι». Δεύτερη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 4-6 : «έσφιξα τα σκοινιά μου…τ’αστέρια». Τρίτη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 7-11: «εγώ κληρονόμος πουλιών…να πετάω»
ΕΡΩΤΗΣΗ Β1α
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλον δρόμο» (1958), που αποτελείται από 28 ποιήματα. Η λέξη «φάσματα» σύμφωνα με τον Ν.Μαρωνίτη έχει τριπλή σημασία: «είδωλα», «φαντάσματα», «ιριδισμοί χρωμάτων». Το ποίημα όντως κυριαρχείται από την παρουσία χρωμάτων. Συγκεκριμένα ο «μπαξές» παραπέμπει σε πολυχρωμία, το «αίμα» στο κόκκινο χρώμα, ο «ουρανός» στο γαλάζιο, το «χιόνι» στο λευκό και τα «αστέρια» που ταυτίζονται με το χιόνι.
ΕΡΩΤΗΣΗ Β1β
Το ποίημα κυριαρχείται από την παρουσία των χρωμάτων. Το κόκκινο είναι αυτό που σχεδόν έχει πνίξει και εξαφανίσει το λευκό. Ο μπαξές, που είναι γεμάτος αίμα, παραπέμπει σε έναν κόσμο πολέμου, αγριότητας και σφαγής. Ταυτόχρονα είναι ο κόσμος ο υλιστικός, ο κόσμος της καθημερινότητας, στην οποία κινείται ο σύγχρονος άνθρωπος. Αυτές οι συνθήκες είναι που έχουν εξαφανίσει το λευκό του χιονιού, το οποίο δείχνει να συμβολίζει την αγνότητα, την προσδοκία, την αισιοδοξία και την ελπίδα που ακόμη υπάρχει και αντιστέκεται. Ο ουρανός με το γαλάζιο του χρώμα, ως πάγιο αίτημα στην ποίηση του Σαχτούρη, δηλώνει την προσδοκία και την επιδίωξη, το στόχο ή το ιδανικό που κάθε φορά θέτει σε ένα του ποίημα ο δημιουργός. Ο ουρανός εδώ είναι ο άλλος δρόμος, που οδηγεί στη χαρά, στην ψυχική ικανοποίηση και στην πνευματική πληρότητα. Ταυτίζεται έτσι με έναν ανώτερο κόσμο, όπου κυριαρχούν οι υψηλές ιδέες και ιδανικά, όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ελευθερία. Είναι δηλαδή ο κόσμος του πνευματικού πολιτισμού και της ποίησης. Παράλληλα θα πρέπει να σημειώσουμε και το χρώμα των αστεριών, που δείχνουν να ταυτίζονται με το λίγο χιόνι, είναι δηλαδή η μικρή λάμψη, η φωτεινή ελπίδα, που υπάρχει ακόμη και που πιθανόν με αυτά να θέλει να κάνει λόγο για τα ίδια τα ποιήματα.
ΕΡΩΤΗΣΗ Β2
Ο τίτλος του ποιήματος αποτελείται κατά τη συνήθεια του Σαχτούρη από ένα οριστικό άρθρο και το ουσιαστικό και ορίζει το χώρο, ώστε να προετοιμαστεί ο αναγνώστης για την είσοδό του στο μαγικό κόσμο του ποιήματος και να παρακολουθήσει τη μικρή ιστορία του. Η γλώσσα και το λεξιλόγιο του τίτλου, όπως και όλου του ποιήματος, είναι απλή και λιτή. Στηρίζεται στο ουσιαστικό, είναι ελλειπτική και αυτόνομη και επιτρέπει συνειρμούς. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η λέξη. Ελεγκτής τίθεται με κεφαλαίο γράμμα για να δηλωθεί και η σημαντικότητα της ευθύνης του.
ΕΡΩΤΗΣΗ Γ
Το ποίημα κλείνει με αυτήν την υπερρεαλιστική εικόνα. Το εγώ και το πρέπει αυτονομούνται και καταλαμβάνουν από ένα στίχο το καθένα, για να φανεί πως ο ποιητής νιώθει θεματοφύλακας αξιών, αποδέχεται το βαρύ χρέος του και που στο σημείο αυτό δηλώνεται αλληγορικά μέσα από το ρήμα «πετάω». Ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεται ως «κληρονόμος πουλιών» και από αυτό το σημείο δείχνει να πηγάζει η ευθύνη του. Η μεταφορά αυτή δηλώνει πως, όπως τα πουλιά μπορούν από τη γη να ανεβαίνουν ψηλά στον ουρανό και να πετάνε, έτσι και ο ποιητής μπορεί και οφείλει ταυτόχρονα να ανέρχεται από τον αισθητό κόσμο της πραγματικότητας σε αυτόν της φαντασίας, του ονείρου, της πνευματικής δημιουργίας.
Ταυτόχρονα με τη φράση αυτή θέλει να δηλώσει πως ο ίδιος είναι συνεχιστής μιας ποιητικής παράδοσης, την οποία έχει κληρονομήσει, και οφείλει να ανταποκριθεί στις ευθύνες αυτού του ρόλου. Περιθώρια για ολιγωρία δεν υπάρχουν, γι’ αυτό το λόγο ο ποιητής επαναλαμβάνει, εμφατικά μόνο του αυτή τη φορά , το ρήμα πρέπει. Η εικόνα με τα σπασμένα φτερά θέλει να εκφράσει τις αντικειμενικές αυτές δυσκολίες, τις οποίες πρέπει να υπερνικήσει. Τα σπασμένα φτερά εκφράζουν την ψυχική του διάθεση και ο ίδιος μπορεί να αισθάνεται πληγωμένος από την αντιποιητική και βίαιη πραγματικότητα, οφείλει όμως να φέρει σε πέρας το καθήκον του.
ΕΡΩΤΗΣΗ Δ
Ο Ρίτσος, όπως ο Σαχτούρης στον Ελεγκτή αναφέρεται στην ευθύνη του ποιητή να συνδέσει τη γη με τον ουρανό όντας θεματοφύλακας κληρονομιάς, αναφέρεται στο
ρόλο του ποιητή. Ήδη ο πρώτος στίχος του Ρίτσου στην «Ανταπόδοση» «Πάλευε…πράγματα» δείχνει την προσπάθεια του κάθε ποιητή να παλέψει με τις λέξεις, να ανταγωνιστεί το χρόνο και τα πράγματα, την κοινονικοπολιτική κατάσταση. Το ίδιο προσπαθεί να πετύχει και ο Ελεγκτής αναφερόμενος στις αντικειμενικές δυσκολίες που συναντά λόγω των συνθηκών «Ένας μπαξές…χιόνι». Έπειτα η Ανταπόδοση κάνει λόγο για τα επιμέρους ζητήματα με τα οποία ο ποιητής ασχολήθηκε, σύμβολα κι αυτά της ποίησής του (πεταλούδα, χαλίκι, σημαίες).
Δεν πρέπει να ξεφύγει της προσοχής μας η παρόμοια και στα δύο ποιήματα αναφορά των άστρων αλλά και στο συνδυασμό γήινου και ουράνιου τοπίου. Από τη μια δηλαδή στο Σαχτούρη συνδυάζεται ο ουρανός και τα αστέρια με τον μπαξέ και τον ποιητή ως πουλί, πετούμενο που εύκολα κινείται ανάμεσα στους χώρους αυτούς. Από την άλλη στο Ρίτσο, πάλι παρατηρούμε το γήινο τοπίο (χαλίκι, ροδόφυλλο, σημαίες) που συνδυάζεται με τα αστέρια και με την πεταλούδα, το αλογάκι της Παναγίας και το άρρωστο αηδόνι, που φέρνουν και αυτά σε επαφή τους δύο χώρους. Τα χρώματα επίσης θεωρούνται κοινό στοιχείο των δύο ποιημάτων. Στον
Ελεγκτή κυριαρχεί το κόκκινο του αίματος, το άσπρο του χιονιού και το γαλάζιο του
ουρανού, ενώ στην Ανταπόδοση αναφέρονται ονομαστικά το γαλάζιο , το κόκκινο και το κίτρινο χρώμα, που παραπέμπουν και στα σύμβολα, που παρέθεσε ο Ρίτσος παραπάνω, στην πεταλούδα, στα άστρα, στο ροδόφυλλο, στο αηδόνι, στις σημαίες.
Αμέσως ακολουθεί σαφής ο ρόλος του ποιητή στην Ανταπόδοση:
«Πλούτισε…εγκαρτέρηση». Ο Σαχτούρης ωστόσο δεν αναφέρεται άμεσα στον πλούτο που προσφέρει ο δικός του Ελεγκτής στον κόσμο, αλλά δηλώνει το καθήκον του, την ευθύνη να καταστήσει εφικτή την επικοινωνία ανάμεσα στον κόσμο της δυσάρεστης και πεζής πραγματικότητας με αυτόν του πνεύματος και της ποιητικής φαντασίας.
Τέλος ο Ρίτσος στην Ανταπόδοση καταλήγει ότι ο ποιητής του έχει ανεβεί τη σκάλα της ποίησης και ότι το μόνο που του απομένει είναι «τα βέλη στα γυμνά πλευρά». Αυτό σημαίνει ότι η ανάβαση στη σκάλα της αποδοχής δεν έγινε αναίμακτα. Τα παράσημά του ήταν η απογύμνωση από τους πολεμίους του, αλλά πάνω από όλα η
ανάβαση και η παραμονή του στην κορυφή. Από την άλλη ο Σαχτούρης στο τέλος του ποιήματος επαναλαμβάνει την ευθύνη του, το καθήκον του, το «πρέπει» του, εκφράζοντας ότι παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, ακόμη και με σπασμένα φτερά,
οφείλει να συνεχίσει να πετάει και να υπερνικήσει κάθε εμπόδιο.
ΕΡΩΤΗΣΗ Α
Ο Σαχτούρης επηρεάζεται από το ρεύμα του υπερρεαλισμού, ο οποίος ωθεί την ποίησή του σε χώρους υπερλογικούς και εκφράζεται με ιδεαλιστικές εικόνες, αισθητοποιώντας έτσι τις ιδέες και τα συναισθήματά του, με λεκτική λιτότητα και αυστηρότητα. Στον «Ελεγκτή» παρατηρούμε τρεις υπερρεαλιστικές εικόνες, κυρίαρχες του ποιήματος. Πρώτη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 1-3: «Ένας μπαξές…χιόνι». Δεύτερη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 4-6 : «έσφιξα τα σκοινιά μου…τ’αστέρια». Τρίτη εικόνα αποτελούν οι στίχοι 7-11: «εγώ κληρονόμος πουλιών…να πετάω»
ΕΡΩΤΗΣΗ Β1α
Το ποίημα ανήκει στη συλλογή «Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλον δρόμο» (1958), που αποτελείται από 28 ποιήματα. Η λέξη «φάσματα» σύμφωνα με τον Ν.Μαρωνίτη έχει τριπλή σημασία: «είδωλα», «φαντάσματα», «ιριδισμοί χρωμάτων». Το ποίημα όντως κυριαρχείται από την παρουσία χρωμάτων. Συγκεκριμένα ο «μπαξές» παραπέμπει σε πολυχρωμία, το «αίμα» στο κόκκινο χρώμα, ο «ουρανός» στο γαλάζιο, το «χιόνι» στο λευκό και τα «αστέρια» που ταυτίζονται με το χιόνι.
ΕΡΩΤΗΣΗ Β1β
Το ποίημα κυριαρχείται από την παρουσία των χρωμάτων. Το κόκκινο είναι αυτό που σχεδόν έχει πνίξει και εξαφανίσει το λευκό. Ο μπαξές, που είναι γεμάτος αίμα, παραπέμπει σε έναν κόσμο πολέμου, αγριότητας και σφαγής. Ταυτόχρονα είναι ο κόσμος ο υλιστικός, ο κόσμος της καθημερινότητας, στην οποία κινείται ο σύγχρονος άνθρωπος. Αυτές οι συνθήκες είναι που έχουν εξαφανίσει το λευκό του χιονιού, το οποίο δείχνει να συμβολίζει την αγνότητα, την προσδοκία, την αισιοδοξία και την ελπίδα που ακόμη υπάρχει και αντιστέκεται. Ο ουρανός με το γαλάζιο του χρώμα, ως πάγιο αίτημα στην ποίηση του Σαχτούρη, δηλώνει την προσδοκία και την επιδίωξη, το στόχο ή το ιδανικό που κάθε φορά θέτει σε ένα του ποίημα ο δημιουργός. Ο ουρανός εδώ είναι ο άλλος δρόμος, που οδηγεί στη χαρά, στην ψυχική ικανοποίηση και στην πνευματική πληρότητα. Ταυτίζεται έτσι με έναν ανώτερο κόσμο, όπου κυριαρχούν οι υψηλές ιδέες και ιδανικά, όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα και η ελευθερία. Είναι δηλαδή ο κόσμος του πνευματικού πολιτισμού και της ποίησης. Παράλληλα θα πρέπει να σημειώσουμε και το χρώμα των αστεριών, που δείχνουν να ταυτίζονται με το λίγο χιόνι, είναι δηλαδή η μικρή λάμψη, η φωτεινή ελπίδα, που υπάρχει ακόμη και που πιθανόν με αυτά να θέλει να κάνει λόγο για τα ίδια τα ποιήματα.
ΕΡΩΤΗΣΗ Β2
Ο τίτλος του ποιήματος αποτελείται κατά τη συνήθεια του Σαχτούρη από ένα οριστικό άρθρο και το ουσιαστικό και ορίζει το χώρο, ώστε να προετοιμαστεί ο αναγνώστης για την είσοδό του στο μαγικό κόσμο του ποιήματος και να παρακολουθήσει τη μικρή ιστορία του. Η γλώσσα και το λεξιλόγιο του τίτλου, όπως και όλου του ποιήματος, είναι απλή και λιτή. Στηρίζεται στο ουσιαστικό, είναι ελλειπτική και αυτόνομη και επιτρέπει συνειρμούς. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η λέξη. Ελεγκτής τίθεται με κεφαλαίο γράμμα για να δηλωθεί και η σημαντικότητα της ευθύνης του.
ΕΡΩΤΗΣΗ Γ
Το ποίημα κλείνει με αυτήν την υπερρεαλιστική εικόνα. Το εγώ και το πρέπει αυτονομούνται και καταλαμβάνουν από ένα στίχο το καθένα, για να φανεί πως ο ποιητής νιώθει θεματοφύλακας αξιών, αποδέχεται το βαρύ χρέος του και που στο σημείο αυτό δηλώνεται αλληγορικά μέσα από το ρήμα «πετάω». Ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεται ως «κληρονόμος πουλιών» και από αυτό το σημείο δείχνει να πηγάζει η ευθύνη του. Η μεταφορά αυτή δηλώνει πως, όπως τα πουλιά μπορούν από τη γη να ανεβαίνουν ψηλά στον ουρανό και να πετάνε, έτσι και ο ποιητής μπορεί και οφείλει ταυτόχρονα να ανέρχεται από τον αισθητό κόσμο της πραγματικότητας σε αυτόν της φαντασίας, του ονείρου, της πνευματικής δημιουργίας.
Ταυτόχρονα με τη φράση αυτή θέλει να δηλώσει πως ο ίδιος είναι συνεχιστής μιας ποιητικής παράδοσης, την οποία έχει κληρονομήσει, και οφείλει να ανταποκριθεί στις ευθύνες αυτού του ρόλου. Περιθώρια για ολιγωρία δεν υπάρχουν, γι’ αυτό το λόγο ο ποιητής επαναλαμβάνει, εμφατικά μόνο του αυτή τη φορά , το ρήμα πρέπει. Η εικόνα με τα σπασμένα φτερά θέλει να εκφράσει τις αντικειμενικές αυτές δυσκολίες, τις οποίες πρέπει να υπερνικήσει. Τα σπασμένα φτερά εκφράζουν την ψυχική του διάθεση και ο ίδιος μπορεί να αισθάνεται πληγωμένος από την αντιποιητική και βίαιη πραγματικότητα, οφείλει όμως να φέρει σε πέρας το καθήκον του.
ΕΡΩΤΗΣΗ Δ
Ο Ρίτσος, όπως ο Σαχτούρης στον Ελεγκτή αναφέρεται στην ευθύνη του ποιητή να συνδέσει τη γη με τον ουρανό όντας θεματοφύλακας κληρονομιάς, αναφέρεται στο
ρόλο του ποιητή. Ήδη ο πρώτος στίχος του Ρίτσου στην «Ανταπόδοση» «Πάλευε…πράγματα» δείχνει την προσπάθεια του κάθε ποιητή να παλέψει με τις λέξεις, να ανταγωνιστεί το χρόνο και τα πράγματα, την κοινονικοπολιτική κατάσταση. Το ίδιο προσπαθεί να πετύχει και ο Ελεγκτής αναφερόμενος στις αντικειμενικές δυσκολίες που συναντά λόγω των συνθηκών «Ένας μπαξές…χιόνι». Έπειτα η Ανταπόδοση κάνει λόγο για τα επιμέρους ζητήματα με τα οποία ο ποιητής ασχολήθηκε, σύμβολα κι αυτά της ποίησής του (πεταλούδα, χαλίκι, σημαίες).
Δεν πρέπει να ξεφύγει της προσοχής μας η παρόμοια και στα δύο ποιήματα αναφορά των άστρων αλλά και στο συνδυασμό γήινου και ουράνιου τοπίου. Από τη μια δηλαδή στο Σαχτούρη συνδυάζεται ο ουρανός και τα αστέρια με τον μπαξέ και τον ποιητή ως πουλί, πετούμενο που εύκολα κινείται ανάμεσα στους χώρους αυτούς. Από την άλλη στο Ρίτσο, πάλι παρατηρούμε το γήινο τοπίο (χαλίκι, ροδόφυλλο, σημαίες) που συνδυάζεται με τα αστέρια και με την πεταλούδα, το αλογάκι της Παναγίας και το άρρωστο αηδόνι, που φέρνουν και αυτά σε επαφή τους δύο χώρους. Τα χρώματα επίσης θεωρούνται κοινό στοιχείο των δύο ποιημάτων. Στον
Ελεγκτή κυριαρχεί το κόκκινο του αίματος, το άσπρο του χιονιού και το γαλάζιο του
ουρανού, ενώ στην Ανταπόδοση αναφέρονται ονομαστικά το γαλάζιο , το κόκκινο και το κίτρινο χρώμα, που παραπέμπουν και στα σύμβολα, που παρέθεσε ο Ρίτσος παραπάνω, στην πεταλούδα, στα άστρα, στο ροδόφυλλο, στο αηδόνι, στις σημαίες.
Αμέσως ακολουθεί σαφής ο ρόλος του ποιητή στην Ανταπόδοση:
«Πλούτισε…εγκαρτέρηση». Ο Σαχτούρης ωστόσο δεν αναφέρεται άμεσα στον πλούτο που προσφέρει ο δικός του Ελεγκτής στον κόσμο, αλλά δηλώνει το καθήκον του, την ευθύνη να καταστήσει εφικτή την επικοινωνία ανάμεσα στον κόσμο της δυσάρεστης και πεζής πραγματικότητας με αυτόν του πνεύματος και της ποιητικής φαντασίας.
Τέλος ο Ρίτσος στην Ανταπόδοση καταλήγει ότι ο ποιητής του έχει ανεβεί τη σκάλα της ποίησης και ότι το μόνο που του απομένει είναι «τα βέλη στα γυμνά πλευρά». Αυτό σημαίνει ότι η ανάβαση στη σκάλα της αποδοχής δεν έγινε αναίμακτα. Τα παράσημά του ήταν η απογύμνωση από τους πολεμίους του, αλλά πάνω από όλα η
ανάβαση και η παραμονή του στην κορυφή. Από την άλλη ο Σαχτούρης στο τέλος του ποιήματος επαναλαμβάνει την ευθύνη του, το καθήκον του, το «πρέπει» του, εκφράζοντας ότι παρά τις αντικειμενικές δυσκολίες, ακόμη και με σπασμένα φτερά,
οφείλει να συνεχίσει να πετάει και να υπερνικήσει κάθε εμπόδιο.